من نمی جویم، می یابم.
"پیکاسو"

به عقیده‌ی شکراللهی استفاده از این معادل‌ها تاثیر چندانی بر زبان فارسی نمی‌گذارد. چرا که جامعه فارسی زبان نزدیک به هشتاد میلیون نفر است و تعداد منوی کافه‌ها و خود کافه‌ها آنقدر نیست که بتواند بر زبان فارسی هشتاد میلیون نفر تاثیر بگذارد: «من شک دارم که استفاده از معادل‌های مسخره و خنده‌دار فارگلیسی [مانند همین استرابری‌مینت و ماکتیل کیوکمبر] تأثیر چندانی بر زبان فارسی بگذارد. جامعه‌ی فارسی‌زبان فقط در ایران نزدیک به هشتاد میلیون نفر است. قیاس واقع‌بینانه کنید با شمار این منوها و کافه‌ها و… از طرف دیگر، بخش عمده‌ای از جامعه‌ی مصرف‌کننده‌ی همین منوها هم خودشان نگاه انتقادی به این قضیه دارند.»

او تاکید می‌کند: «توقع این نیست که هر صاحب‌کافه‌ای، فارغ از بحث سودجویی با واژه‌های انگلیسی، خودش بنشیند برای همه‌چیز کلمه و ترکیب نو بسازد. توقع هم اصلا این نیست که دقیقا آن را ترجمه کنند ولی می‌شود برای کالا یا نوشیدنی یا خوردنی‌، کلمه‌ها یا ترکیبات جدید بسازند. جوری که هم مشکل بار عاطفی نداشته باشد هم به دام این همه معادل انگلیسی مضحک نیافتیم.»
فرهنگ‌سازی از طریق منوی کافه‌ها
در گشت و گذار بین منوی کافه‌ها گذشته از مواردی مثل اسکرمبلد اگز به جای تخم‌مرغ همزده، به نمونه‌های جذابی از خلاقیت صاحبان کافه‌ها یا طراحان منو در انتخاب اسامی یا معادل‌سازی فارسی هم برخوردم. از یخ‌نوش و سردنوش گرفته تا نوشیدنی توت‌فرنگی‌طور و غذای مامان‌پز. کافه مهتاب جزو کافه‌هایی‌ست که منویی ابداعی به مشتریانش ارائه کرد و روی محصولاتش اسم‌های خاص و احساسی گذاشت و زیرشان توضیح هم نوشت. رفتیم سراغ مهتاب ربیعی و مهدی ساران زوج راه‌انداز و گرداننده‌ی کافه تا درباره‌ی ایده‌ی منوی کافه مهتاب حرف بزنیم.

«ما دغدغه‌ی پاسداری از زبان فارسی نداشتیم. من برای نوشتن منو از ادبیات خودم استفاده کردم و دوست داشتم این‌طوری بنویسم. این اتفاق خود به خود می‌افتد. من به زبانی منوی کافه‌ام را می‌نویسم که آن را بلدم.» مهتاب ربیعی نوشتن منوی کافه مهتاب را این‌طور توضیح می‌دهد و بعد به نکته‌ای متفاوت اشاره می‌کند: «چیزی که من را اذیت می‌کند این است که آدم‌ها معمولا وقتی کلمات انگلیسی را استفاده می‌کنند که انگلیسی خوبی هم ندارند. معمولا آن‌هایی که انگلیسی خوبی دارند از کلمات انگلیسی بی‌ربط وسط حرف زدن‌شان استفاده نمی‌کنند. این کلمات غیرفارسی خواهان دارد و پول در می‌آورد. برای کسی که باید اجاره‌ی کافه‌اش را در بیاورد موقعیتی است که از آن استفاده می‌کند. وقتی نوشتن استرابری با جای توت‌فرنگی پول در می‌آورد چرا استفاده نکنند؟»

«خیلی وقت‌ها مشتری‌ها به ما می‌گویند چرا چیز جذابی در منو ندارید؟ خیلی‌ها دنبال اسامی جذاب و مزه‌های جذاب هستند، حتا وقتی مواد تشکیل‌دهنده‌ی یک محصول برایشان آشنا باشد و قبلاً آن را خورده باشند، تغییر اسم آن رویشان اثر می‌گذارد.»

این‌ها را مهدی ساران درباره‌ی تمایل مشتری‌ها به کلمات غیرآشنا می‌گوید و بعد به سابقه‌ی حضور ۱۵ ساله‌شان در حوزه کافه اشاره می‌کند: «شاید قدمت کافی‌شاپ و قهوه‌خانه در ایران زیاد باشد، اما این نوع از کافه‌ها و کافه‌نشینی بحث جدیدی است نسبت به اصناف دیگر. قدیم کسی با خانواده نمی‌آمد کافه یا کافی‌شاپ. الان اما با بچه‌ی نوزاد و خانواده هم به کافه‌ها می‌روند و به مرور زمان تغییرات ایجاد شده. من فکر می‌کنم کلمات فارسی هم کم‌کم راه خودشان را در این فضا باز می‌کنند.»
ادامه دارد...

زندگی راستین شما زمانی است كه كاری برای كسی انجام دهید كه توان جبران محبت شما را نداشته باشد.
"بنجامین فرانكلین "

رضا شکراللهی ویراستار و پژوهشگر ادبی در این باره می‌گوید: «درست است که برخی واژه‌های انگلیسی هستند که ترجمه‌ی آن‌ها دقیق نیست و باید آن‌ها را توضیح داد، اما چه باعث می‌شود در مواقع غیرضرور هم ما باز این کار را بکنیم؟ این مسئله حتا در برابر سره‌نویسانِ ضدعربی هم مطرح می‌شود. که در استفاده از واژه‌های عربی وقتی پرهیز کنید که معادل فارسی آن هنوز «جاری و زنده و مفهوم» است. نه این‌که کلا همه‌چیز را بریزید دور!»

به اعتقاد او ما در ده سال اخیر شکل جدیدی از پدیده‌ای اجتماعی را می‌بینیم که چاره‌ای نداریم جز این‌که اصطلاح فرنگی‌مآبی را برایش به کار ببریم. پدیده‌ای ناشی از گسترش و نفوذ رسانه‌ها و تأثیرشان در سبک زندگی ایرانی، از تجمل‌گرایی و مدگرایی در همه‌ی شئون زندگی گرفته تا انتهای آن که به زبان می‌رسد. شکراللهی در صحبت‌هایش به «کلاهبرداری زبانی» اشاره می‌کند و تغییر سبک زندگی و در این باره توضیح می‌دهد: «در نسل جدید با تعاریف جدیدی روبه‌رو هستیم. مثلا من شک دارم به این قضیه بتوانیم «خودباختگی فرهنگی» لقب بدهیم. قضیه این است که نسل جدید مثلا در حوزه‌ی زبان به زبان به عنوان سرمایه‌ی ملی نگاه نمی‌کند و با «طبقه»ای مواجهیم که اصلا این قضیه برایش موضوعیت ندارد. وقتی مسابقه بر سر «اعتبار اجتماعی» و نیز کسب «سود بیشتر» از راه مدرن‌نمایی باشد، تهش می‌رسیم به منوهایی از این دست. اصل ماجرا برمی‌گردد به تغییر سبک زندگی که تصادفا و پارادوکسیکال خود ما بهش می‌گوییم لایف‌استایل!»

شکراللهی به مسیری اشاره می‌کند که ما‌ءالشعیر به جای آب‌جو طی کرده و در فرهنگ ما جا افتاده. همان‌چیزی که در منوی کافه‌ها گاهی با عنوان آب‌جوی اسلامی می‌بینیم: «از سوی دیگر بار عاطفی کلمه‌ها هم رگ و ریشه‌ی اجتماعی و سیاسی دارند، هم در حوزه‌ی استفاده، رویکرد اقتصادی. مثلاً ماءالشعیر همان آب جو است. ولی در زبان فارسی امروز، شما نمی‌توانید به آب جویی که الکل نداشته باشد بگویید آب جو. باید، و درستش هم همین است، که بگویید ماءالشعیر. این‌که چرا این طور شده، خب بحث دینی و سیاسی دارد در ایران اسلامی. ولی از جایی به بعد، استفاده از «ماءالشعیر» برای فروش به جامعه‌ی مذهبی و متدین، کاملاً جنبه‌ی اقتصادی و سودجویی پیدا می‌کند.»
وقتی سبک زندگی می‌شود لایف‌استایل!
تاثیر رسانه‌ها و تغییر سبک زندگی ایرانی نکته‌ای ست که وقتی سراغ امان‌الله قرایی مقدم، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه رفتیم روی آن دست گذاشت و از فروریختن ارزش‌ها و از بین رفتن وحدت ملی گفت: «تغییر سبک زندگی ایرانی و تغییر زبان روزمره‌ی مردم تاثیر مستقیم رسانه‌ها و نشانه بیگانگی با فرهنگ ملی و فروریختن ارزش‌هاست. کلمات با خودشان پیام می‌آورند و در همه‌جا تاثیر می‌گذارند. این داستان سر دراز دارد و فقط به منوی کافه‌ها محدود نمی‌شود. وقتی به کسی تفهیم کردند که کلمات خارجی از کلمات ایرانی بهتر است، این پیام را می‌رسانند که فرد خارجی هم به فرد ایرانی ارجحیت دارد و این پیام در سطح ملی می‌تواند انسجام و وحدت انسان‌های یک کشور را نشانه بگیرد.»

او اعتقاد دارد این اتفاق‌هایی که به نظر کوچک می‌آید بیگانه‌پرستی را در جامعه رایج کرده و دست می‌گذارد روی ورود کلمات خارجی با محصولات جدید و می‌گوید: «کلمات خارجی با محصولات جدید وارد می‌شوند و زبان هم تغییر و تحول پیدا می‌کند و پویاست و نمی‌توانیم توقع داشته باشیم که زبان مردم منتظر بنشیند تا ما فارسی کلمات جدید را پیدا کنیم. در همه‌ی کشورهای جهان یک‌ عده زبان‌شناس و دلسوز برای جلوگیری از تخریب فرهنگ تلاش می‌کنند. همانطوری که می‌بینید در کشورهایی مثل چین، ژاپن یا فرانسه زبان دوم، زبان رایج نمی‌شود.»

رضا شکراللهی از سوی دیگر این پدیده را ناشی از تنبلی زبانی مردم می‌داند و توضیح می‌دهد: «تجربه‌ی یکی دو دهه کار در این زمینه به من نشان داده که جامعه‌ی ما دچار تنبلی زبانی است. یک سوی این تنبلی خودش را در تنگ‌تر شدن دایره‌ی واژگان مردم و حتا طبقه‌ی متوسط و اهل فرهنگ نشان می‌دهد. سوی دیگرش همین جاست، یعنی در مواجهه با انواع و اقسام واژه‌ها و ترکیبات نو از زبان انگلیسی و حتا فرانسوی و آلمانی تا حدی.»
ادامه دارد...

راستـش را بخواهی از موقعی که رفتی هـیچ چیز تغیـر نکرده است.

-من هنوز قهوه میخورم

-ســیگار میکشم

-پیاده میرم
...
هستم اما...

-تلخ تر

-بیشتر

-تنها تر

سال هاست گوشه نشین میزکافه ای شدم،

که تو مرا آنجا به دست فراموشی سپردی!

هم مرا

و هم ته فنجان قهوه ای که به رسم دوست داشتنت

با من سالهاست

همنشین من و این تنهایی ست!

بن بست است!

انتهای این خیابان

کنار بزن

رو به روی کافه ای روشن

و به انتهای خیابان فکر نکن ...

هنوز پیپم روشن و دو قهوه ی داغ روی میز،

اما تو نیستی …